TEKSTOSTERON

Bas Prouve
(Kortverhaal naar aanleiding van de 'Grote Lowlands Schrijfwedstrijd 2013')


 

Bij elke hap proefde ik een grijze leegte. Nooit variatie, onbekende extremen, degustatie was voor mij een loos begrip. Tot ik Ab leerde kennen op een kleinschalig festivalletje in de buurt. We raakten aan de praat bij het hotdogkraam, waar hij met ongeloof naar me staarde toen ik de knijpfles mosterd half leegspoot op de dampende frankfurter.

‘Een fan van tranende ogen en een branderige keel, jongeman?’ vroeg hij me vriendelijk nadat ik een eerste stevige hap gretig opkauwde.

 

Veel mosterd, weinig mosterd, wat maakt het mij uit. Op die manier glijdt alles beter binnen, argumenteerde ik met een lege mond.

 

Al sinds mijn geboorte at ik, in tegenstelling tot mijn twee oudere broers, altijd zonder morren mijn ganse bord leeg. Expressieloos schrokte ik mijn portie naar binnen, elke dag weer. Het maakte mijn beide ouders vreselijk ongerust, vooral na de voedinglijdensweg die ze met hun twee oudste zonen hadden afgelegd. De volkse uitdrukking ‘eten wat de pot schaft’, was bij hen nog steeds met mondjesmaat aan het doordringen, maar bij hun benjamin Bas ontbrak elke weerstand. De ouderlijke bezorgdheid deed me op de onderzoekstafel van het ziekenhuis belanden en een heel arsenaal aan testen later was de conclusie van de specialisten unaniem: het totale gebrek aan smaakpapillen en geurslijmvliezen veroordeelde me tot een leven zonder enige nuances. Een onzichtbare handicap in een wereld vol culinair vernuft. En overal overdaad. Zo ver als ik maar rond me kan kijken. Ook op taalvlak werd ik geconfronteerd met obstakels. Want, o ironie, mijn achternaam doet het tegenovergestelde vermoeden. En vertel mij nu eens wat in godsnaam ‘door de zure appel heen bijten’ zo erg maakt? Vreemden mochten mij knollen voor citroenen verkopen, ik merkte toch geen verschil. Een appel is een appel, een appel is een peer, een peer is een wortel, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ook voor mijn broers was het geen lolletje, want bij mij hadden hun winderigheidscapriolen geen effect. Ik bleef lekker zitten aan de keukentafel met mijn huiswerk wanneer moeder bloemkool klaarmaakte. Mijn lieve ouders probeerden echt alles om mijn smaak weer op gang te krijgen: ‘kleurentherapie’ (al dan niet onder hypnose of als meditatiehulpmiddel), ‘zuiveringen van het strottenhoofd’, ‘eucalyptuskuren’ (om ‘iets’ los te weken), niets hielp. Bij elke hap proefde ik nog steeds dezelfde grijzigheid. Bitter, zoet, zuur, zout, pikant? Geen idéé! Het enige wat ik kon onderscheiden, waren de temperatuur en de structuur van het voedsel. Vezels, korrels of iets puree-achtigs, koud of warm tot heet: dat verschil was me wel duidelijk. Maar met het ‘voelen’ van voedsel, daar kom je niet zo heel ver mee.

 

 

Twee jaar geleden veranderde mijn leven. Toen ontmoette ik Ab. 59, muziekleraar in ruste, gepassioneerd whiskyconnaisseur met grote, sierlijk witte snor en bovendien een zeer verdienstelijk amateurkok. Nadat ik hem mijn volledige verhaal had verteld, glimlachte hij zacht. Misschien heb ik wel een alternatieve oplossing voor jouw ongemak.’ Zo nodigde hij me uit in zijn eenvoudig huisje, enkele dorpen verderop. Nauwelijks vijftien minuten fietsen, verwaarloosbaar als je zo nieuwsgierig bent als ik.

 

 

‘Het zal niet eenvoudig worden, maar als jij het nodige geduld toont en voldoende motivatie aan de dag wil leggen, lukt het ons wel. Ik ben al vanaf mijn pensioen bezig om een link te leggen tussen muziek, eetlust en smaak. Wat als ik je nou zeg dat de manier waarop onze hersenen op muziek reageren, vrij identiek is met de manier waarop we iets proeven? De prikkels die we doorsturen naar onze hersenen zijn heel complex, en het is al bewezen dat ons wonderlijke brein de hinder van technische defecten in ons eigen lichaam kan beperken of zelfs herstellen. Volgens mij kan ik jou aan de hand van flarden muziek een meer intense beleving bezorgen bij het verorberen van een bepaald gerecht. Aan de hand van mijn zogenaamde ‘Vitatonen’ voed ik jou met de muzikale evenknie van elke smaaksoort. Het systeem werkt misschien nog niet helemaal zoals het hoort, maar daar zou jouw hulp wel van pas kunnen komen. De rol van een zelf notities nemend proefkonijn, kan je die aan? Want het wordt een werk van lange adem. Smaken verschillen, maar veel dichter bij een bijna perfecte smaakherkenning zullen we niet komen,’ kreeg ik vooraf te horen.

Geen probleem, Ab! Natuurlijk wilde ik me er ook eindelijk iets bij kunnen voorstellen wanneer ik een bitterbal in mijn mond duwde of een Frans kaasje binnenhapte. Er waren zoals reeds gezegd al veel mislukkingen voorgegaan, dus ging ik graag voluit mee in zijn experiment.

Een week na onze ontmoeting op het festival waren we al druk in de weer. Telkens weer dezelfde procedure. Hij bereidde enkele gerechten, heen en weer hollend in zijn goed geëquipeerde keuken en bulderde na het proeven het ene na het andere muzieknummer door de betegelde ruimte. Met mijn kladschriftjes op de schoot zocht ik tussen zijn immense collectie cd’s en vinyl de respectievelijke stukken en draaide ze loeihard op de stereo. De namen en uitvoerders noteerde ik nauwgezet in mijn ‘smaakbibliotheek’. In het begin had ik er de nodige bedenkingen bij, maar de straffe openbaringen die ik aan de hand van zijn eerste keuzes deed, hielpen me om vol te houden. Tussen solsleutels en single malts proeven door werd Ab mijn gids in smaakland. Zijn keuzes zijn gebaseerd op de muziekstijl óf de liedjesteksten, óf de sfeer van het stuk, óf op al die aspecten samen. Ik hoorde heel veel jazz, veel zuiderse muziek ook. Streepjes techno, tango en hoempapa. New-waveklassiekers, xylofoon en bagpipes passeerden ook de revue. Ik hoorde Chet Baker passeren met ‘Moon Love’, met Sade haar ‘Paradise’ en ‘The Girl from Ipanema’ toen Ab ‘karamel’ labelde. Gambas met rijst in een kerriesaus werd gekoppeld aan ‘El Gatillo’ van Calexico, ‘Rock Lobster’ van The B-52’s en ‘The sea from Sheherazade’ van Bach. Je kunt het zo gek niet opnoemen, of Ab wist er wel een ‘objectieve’ muzikale weergave van. Objectief als in ‘lichtjes gekleurd door de port of witte wijn’, dat is best mogelijk. Het versterkte zijn waarnemingen, dixit Ab.

Het is en blijft nog steeds een onwaarschijnlijke obsessie. Vis- en vleesproducten, gevogelte en schaaldieren, sauzen en kruiden, groenten en fruit, snacks en dranken, tot aan de desserts toe: ik beoordeel werkelijk alles. Als je het in je mond kan stoppen, staat het in mijn lijstje, met alle mogelijke bijhorende songs uit de meest uiteenlopende genres. Nogmaals met dank aan Abs deskundige oordeel: welke plaatjes passen hier bij? Ontelbare proefsessies heeft mijn held achter de rug. Dankzij zijn oneindige muziekkennis en overeenkomsten met platenmaatschappijen groot en klein, hebben we nu ook de Vitatoon-app ontwikkeld. Zo kunnen alle ‘Smaaklozen’ zich vanaf nu tenminste een vaag idee vormen van hetgeen ze in hun mond stoppen. De kracht van verbeelding uit de oortjes van een smartphone vult de smaak aan terwijl men kauwt. Een ingewikkeld samengesteld menu voor de boeg? Combineer snel de geschikte afspeellijsten, druk op ‘PLAY’, sluit je ogen en laat de muziek je meevoeren naar een proefhemel…

Over ‘hemel’ gesproken. Deze app wil ik graag opdragen aan Ab Bonkers, die enkele weken na het voltooien van onze smaakbibliotheek overleed aan de gevolgen van een veel te hoog cholesterolgehalte. Ondanks herhaaldelijke waarschuwingen van zijn huisdokter kon hij het niet over zijn hart halen zijn ‘Vitatonen’ in de steek te laten...